Çevre bilinci nedir?
Çevre bilinci doğal yaşamın yeryüzündeki devamlılığını sağlayabilmek için insanların sürdürülebilir bir yaşam anlayışı geliştirmelerini sağlamayı ve doğayla uyumlu bir yaşam tarzını benimsemelerini teşvik etmeyi kapsar. Doğayı korumak, yaşadığımız çevredeki ortak kullanım alanlarını paylaşmak, canlı yaşamına ve kendi hak ve ihtiyaçlarımıza olduğu kadar onlarınkine de saygı duymak çevre bilincinin temel amaçlarıdır.
Çevre bilinci ne zaman kazandırılmalıdır?
Toplumun tüm bireylerinin bu konuda eğitilmesi çok önemlidir. Her alanda olduğu gibi bu konudaki eğitim de çocukluk yıllarından başlamalıdır.
Bu nedenle anaokulundan itibaren çevre bilincini geliştirmeye yönelik etkinlikler okulöncesi eğitim programlarında yer alır. Bu programların amacı çocuklara doğal hayatı tanıtmak, çevre bilincini geliştirmek, doğa ile uyumlu bir yaşam tarzı benimsemelerini ve doğal olan her şeyi koruyarak doğaya zarar verici etkenlere karşı olmak bilincinin oluşumunu teşvik etmektir. Anaokulunda doğal hayatı ve çevresini tanıyan çocukların bu alandaki eğitimi ilköğretim döneminde de devam eder.
Tüm çocuklar bebekliklerinden itibaren kazandıkları tüm becerileri gözlemleme ve model alma yoluyla öğrenirler. Bu nedenle anne baba bir konuda ne kadar açıklama yaparsa yapsın kendi davranışlarıyla açıklamaları uymuyorsa çocuklar duyduklarını değil gördüklerini uygulayacakladır. Çevreye en az zarar veren malzemeler kullanmak, geri dönüşümü olan malzemeler kullanmak ve bunların yeniden kullanılabilmesi için gerekli çabayı göstermek ve çocukların da böyle davranmalarını desteklemek ailelerin dikkat etmesi gereken hususlardır. Alışverişin bile bilinçli yapılması ailede öğrenilebilecek bir beceridir.
Eğitim programları ve müfredatı içinde çevre bilincinin geliştirilmesine yer ve önem verilse de bu alandaki asıl öğrenim çocuğun aile ve yakın çevresindeki kişilerin davranışlarını gözlemlemesiyle gerçekleşir. Anne babasının elindeki kâğıdı rahatlıkla sokağa attığını gören çocuk aynı davranışta bulunmakta bir sakınca görmeyecektir. Benzer olarak evdeki kâğıt ile diğer çöplerin birbirlerinden ayrı olarak toplandığını gören bir çocuk da bu davranışı devam ettirecektir.
Bu nedenle çocuklara çevre bilinci kazandırmak için öncelikle anne babaların davranışlarıyla ile çocuklarına model olmaları önemlidir. Ayrıca çevre bilinci ile ilgili temel eğitim aslında bebek dış dünyanın farkına varmayı başladığı andan itibaren başlar. Çünkü daha önce de belirtildiği gibi çevre bilinci sadece doğayı korumak değildir kişinin çevresi ile uyum içinde yaşama becerisidir.
Çevre bilinci nasıl geliştirilir?
Daha önce de belirtildiği gibi çocuklarda çevre bilinci geliştirmek için verilmesi gereken temel eğitimde anne babanın rolü çok önemlidir. Anne babalar hem kendi davranışlarıyla model olarak hem de çocuklarının doğal hayatla ilgilenmelerini sağlayarak temel eğitime başlarlar.
Daha sonraki yıllarda okul öncesi ve ilkokul döneminde eğitim kurumları kazanılmaya başlayan çevre bilincinin gelişmesinde rol oynarlar. Anaokullarında bulunan sebze meyve bahçeleri, küçük hayvanat bahçeleri çocuğun doğal hayatı öğrenmesine, doğayı, hayvanları ve yeşilliği sevmesine yardımcı olur. Eğitimciler her zaman yaşayarak öğrenmenin en etkili öğrenme yolu olduğunu vurgularlar. Bu nedenle anne baba ile yapılan park ve doğa gezileri, okullarda düzenlenen ağaç dikme kampanyaları çocuklarda çevre bilincini geliştirmenin yolları arasındadır.
Bunların yanı sıra çocuklar büyüdükçe çevre bilinci ile ilgili seminer, çevre yaz okulları, okullardaki eğitsel kol çalışmaları, belgeseller doğal hayata olan ilgilerinin artmasını ve korunmasının önemini kavramalarını sağlayacaktır.
Daha önce de belirtildiği gibi çevre bilince aslında sadece doğal hayatı tanımayı ve sevmeyi kapsamaz. Bunların yanı sıra sahip olduğumuz kaynakları nasıl kullanacağımızı bilmek, kendi hak ve özgürlüklerimize sahip çıktığımız gibi başkalarınınkine de saygı göstermek de çevre bilinci kapsamına giren konulardır. Çocukları bu konularla ilgili eğitmek için anne babaların evde elektrik, su, kâğıt gibi kaynakları idareli kullanma, geri dönüşümü mümkün olan (kâğıt, cam, pet şişe gibi) atıkları uygun şekilde saklama konularında model olmaları önemlidir.